Tranh chấp Biển Đông: vì sao ASEAN cần Mỹ tham dự?

Tranh chấp Biển Đông: vì sao ASEAN cần Mỹ tham dự?

Ngày 05.07.2011, 08:27 (GMT+7)

SGTT.VN - Bài bình luận trên báo Jakarta Post (Indonesia) của Jessica Brown, chuyên gia trung tâm Nghiên cứu độc lập (CIS) tại Sydney, Úc cho rằng khối ASEAN cũng như chủ tịch khối là Indonesia khó có thể tự giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông nếu không kêu gọi Mỹ tham gia vào vấn đề này. SGTT lược dịch.


Sau thất bại trong việc tham gia đàm phán giải quyết tranh chấp biên giới gần đây giữa Thái Lan và Campuchia, Indonesia đang im lặng hướng mối quan tâm về các tranh chấp gần đây trên Biển Đông. Jakarta biết rằng chỉ có thông qua các cuộc thảo luận rộng hơn mang tính khu vực, trong đó phải bao gồm cả Mỹ, các tranh chấp mới có thể được giải quyết.

Vụ bùng nổ giao tranh giữa Thái Lan và Campuchia xung quanh ngôi đền tranh chấp Preah Vihear trong tháng 2.2011, dẫn đến kết quả 10 người thiệt mạng, ngoại trưởng Indonesia Natalegawa bay đến Bangkok và Phnom Penh để cố gắng tìm kiếm một giải pháp. Trong tư cách là chủ tịch ASEAN, Jakarta đã đồng ý gửi các quan sát viên không vũ trang Indonesia để theo dõi tình hình ở hai bên biên giới.

Tuy nhiên, dù các nỗ lực ngoại giao kéo dài hàng tháng, bao gồm một cuộc họp giải quyết khủng hoảng bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN tại Jakarta vào tháng Năm, cuộc tranh chấp giữa hai nước nói trên vẫn chưa được giải quyết. Bất chấp những nỗ lực của Indonesia về một giải pháp trung gian của khu vực, Campuchia đã đưa vụ tranh chấp này ra Tòa án Công lý Quốc tế.

Sự lựa chọn duy nhất cho ASEAN trong giải quyết các tranh chấp trên Biển Đông, và với Indonesia ở vị trí chủ tịch của khối, là tiếp tục khuyến khích Mỹ đóng một vai trò tích cực trong khu vực để làm đối trọng với sức ép ngày càng gia tăng của Trung Quốc.

Điều này không có nghĩa là ASEAN là không thích hợp cho việc giải quyết tranh chấp. Trung Quốc cho rằng tranh chấp Biển Đông phải được giải quyết trên cơ sở song phương. Nhưng các quốc gia ASEAN tham gia tranh chấp – gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei - nhận ra rằng chỉ bằng cách cùng nhau liên kết hành động thì mới có thể hy vọng đứng vững trước người hàng xóm phía bắc đầy sức mạnh.


Sức mạnh về số lượng từ lâu đã là lý do cho sự tồn tại của ASEAN. Thành lập vào năm 1967 ở đỉnh cao của cuộc chiến tranh lạnh, năm thành viên sáng lập ASEAN nghĩ rằng liên kết với nhau sẽ cho họ cơ hội tốt nhất để đứng cạnh các siêu cường.

Một hiệp ước không can thiệp vào các vấn đề an ninh nội bộ của nhau cho phép họ đặt các thù địch của mình sang một bên. Nhưng điều này cũng có nghĩa là hợp tác an ninh luôn luôn tụt lại phía sau của việc hội nhập kinh tế. Hiệp ước này được thông qua một hệ thống mạng lưới liên kết do Mỹ cầm đầu qua các mối quan hệ song phương, đa phương hơn là các thỏa thuận chính thức, và việc hợp tác an ninh ở Đông Nam Á phần lớn đã được diễn ra. Vai trò quan trọng của ASEAN đã mang các thành viên lại với nhau.

Điều này một lần nữa cần được thể hiện vai trò của nó trong tranh chấp trên Biển Đông.


Indonesia, chủ tịch ASEAN, có thể thúc đẩy giải quyết vấn đề này trong một diễn đàn đa phương rộng lớn hơn do ASEAN chủ trì, như Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á hoặc Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), nơi mà sự hiện diện của Mỹ có thể buộc Trung Quốc phải kiềm chế bớt hành vi của mình. Jakarta hiểu rằng việc giữ cả Trung Quốc và Mỹ ở bên trong ASEAN là rất quan trọng.

Năm ngoái, Indonesia hoan nghênh Ngoại trưởng Mỹ Hilary Clinton đưa ra đề xuất làm trung gian giải quyết các tranh chấp, để đáp lại tuyên bố của Trung Quốc cho rằng "lợi ích cốt lõi" của họ ở Biển Đông được xem xét ngang hàng với Đài Loan và Tây Tạng.

Lời mời tiếp theo của ASEAN đối với Mỹ (cùng với Nga) để tham gia Hội nghị thượng đỉnh Đông Á được nhiều người hiểu như là một cố gắng để pha loãng ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong nhóm, để cho các quốc gia Đông Nam Á có thêm khả năng thương lượng trong các lĩnh vực như tranh chấp ở Biển Đông.

ASEAN chỉ có thể đóng vai trò mang các cường quốc khu vực đến với nhau, và cho các nước nhỏ ở Đông Nam Á có tiếng nói lớn hơn so với đứng ở vị trí riêng lẻ từng nước.

Sự im lặng gần đây của Indonesia về các vấn đề tranh chấp lãnh thổ cho thấy họ đã nhận ra điều này.

H.S (theo Jakarta Post, 7.4.2011)